Với việc đảng Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI) chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử hôm 25-7, chính trị gia Imran Khan đã trở thành thủ tướng tiếp theo của Pakistan. Công việc mới của một huyền thoại môn cricket sẽ khó khăn hơn nhiều bởi ông Khan đang "thừa kế" một quốc gia có nhiều tai ương kinh tế, các mối đe dọa an ninh và một quân đội hồi sinh đang tìm cách nắm bắt chính trị.

Ông Imran Khan phát biểu trên đài truyền hình toàn quốc ở Islamabad ngày 26-7. Ảnh: THX

"Donald Trump của Pakistan"

Tranh cử bằng chiến dịch dân túy hướng vào tầng lớp trung lưu, ông Khan bị so sánh với một chính trị gia nổi tiếng khác: Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ayesha Siddiqa, nhà phân tích và nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á và Châu Phi (SOAS) của Viện Nam Á cho biết: "Ông ấy có vẻ như ông Trump - ông Trump là đối với Mỹ, ông Khan sẽ dành cho Pakistan". Giống như người đồng nhiệm Mỹ, sự nổi tiếng tạo điều kiện cho sự nổi lên của ông Khan. Ông ấy mang "nhiều gương mặt, vừa là vận động viên, vừa là một anh hùng. Đó là một trong những lý do cho sự nổi tiếng và uy tín của ông ấy", nhà báo Zahid Hussain nhận định. "Ông ấy là một mâu thuẫn - ông ấy được cho là một gương mặt hiện đại nhưng suy nghĩ thận trọng, về Taliban, các vấn đề tôn giáo", ông Hussain nói thêm.

Dù ông Khan có trở thành "Donald Trump của Pakistan" hay không, ông được cho là sẽ hợp tác với nhà lãnh đạo Mỹ. Tuy nhiên, các nhà phân tích đã hoài nghi về việc liệu ông có sẵn sàng thực sự "tiếp quản" Washington, đồng minh quan trọng nhất của Islamabad, hay không. Ông Khan từng thẳng thắn lên án  các cuộc không kích vào các khu vực bộ lạc của Pakistan, và kêu gọi đất nước giảm phụ thuộc kinh tế vào Mỹ.

Quân đội có ảnh hưởng lớn đến chính sách đối ngoại, và sẽ tìm cách thay đổi mối quan hệ với Mỹ sau khi Washington ngừng khoản viện trợ hơn 1 tỷ USD hồi đầu năm nay vì sự thất bại của Pakistan trong việc đánh bại các nhóm khủng bố hoạt động tại nước này. Chính sách mới của ông Trump đối với Afghanistan kêu gọi Ấn Độ, đối thủ trong khu vực của Pakistan, đóng vai trò quan trọng hơn ở Afghanistan, khiến quan hệ Islamabad-Washington thêm căng thẳng. Nhà Trắng cũng đe dọa sẽ tiếp tục các hành động trừng phạt, trong đó có việc tuyên bố Pakistan là nhà nước tài trợ khủng bố.

Trong khi vẫn chưa thể xác định làm thế nào ông Khan sẽ đối phó với ông Trump, nhưng tân Thủ tướng Pakisstan, một người đến từ dân tộc Pashtun- có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện quan hệ với Afghanistan. Nhà báo Rafia Zakaria từ tờ Dawn cho biết: "Cuộc bầu cử được xem là cái bắt tay với Afghanistan, không nhất thiết là chính phủ ở Kabul, mà có thể là người Pashtun. Còn điều gì tốt hơn khi đưa người Pashtun lại với nhau thông qua một hiệp ước hòa bình hoặc một số quy định phù hợp".

Ông Khan trước đó cũng từng nói về sự cần thiết phải đàm phán với Taliban.

Vành đai và con đường

Một hành động cân bằng lớn khác mà Thủ tướng Khan sẽ phải thực hiện là Trung Quốc, một công cụ để giữ nền kinh tế Pakistan tiến về phía trước với số tiền đầu tư khổng lồ liên quan đến kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng và thương mại của Bắc Kinh.

Nhiều nhà quan sát cảnh báo rằng, "Vành đai và Con đường" có thể kết thúc với số nợ khổng lồ. Trung tâm phát triển toàn cầu ở Mỹ, hồi đầu năm nay cảnh báo  rằng Pakistan là "quốc gia có nguy cơ cao nhất", với khoảng 50 tỷ USD các dự án năng lượng và cơ sở hạ tầng do Trung Quốc tài trợ. "Nguy cơ khủng hoảng nợ của Pakistan còn cao hơn bởi khoản lãi suất tương đối cao mà Trung Quốc đưa ra", trung tâm này cho biết.

Mặc dù có nhiều lo ngại, hầu hết các nhà phân tích đều cho rằng, sự phụ thuộc tài chính của Islamabad vào Bắc Kinh không thể thay đổi cách ông Khan sẽ đối phó với Trung Quốc. Ông Khan nói rằng, Pakistan cần "tiếp tục mối quan hệ với Trung Quốc và tiếp tục các dự án Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan. Chúng tôi cần sử dụng Trung Quốc như một nguồn cảm hứng để đưa người dân thoát nghèo". Duy trì tình hình hiện tại cũng có thể là cách ông Khan đối xử với Ấn Độ. Mặc dù ông Khan đưa ra một số nhận xét hòa giải về người hàng xóm hạt nhân, tuyên bố ông "muốn giảm căng thẳng", nhưng không chắc ông sẽ thay đổi mối quan hệ Islamabad-Delhi.

Khủng hoảng tham nhũng

Chính phủ tiếp theo của Pakistan sẽ phải đối mặt với "thách thức lớn" đối với nền kinh tế. Theo nhà phân tích Siddiqa, "Không có tiền. Làm thế nào để lên kế hoạch cho điều đó? Điều này sẽ không được giải quyết trong 4 năm tới".

Tài chính của đất nước là "thách thức lớn nhất đối với chính phủ mới", nhà báo Hussain cũng có chung nhận định, cho rằng điều đầu tiên mà chính quyền mới "sẽ phải làm là đi tới IMF". Ông Khan từng tuyên bố sẽ không nhờ IMF, nhưng tình hình có khả năng buộc ông không có lựa chọn nào khác".

Ông Khan hứa sẽ "làm mạnh nền kinh tế" bằng cách tấn công sự trốn thuế của người giàu. Tuy nhiên, nhà phân tích Zakaria cho rằng, "Làm thế nào ông ấy làm việc này. Họ có rất nhiều ảnh hưởng trong chính phủ". "Tôi hy vọng rằng sẽ có những trường hợp minh họa, những nhà công nghiệp sẽ bị đóng băng tài sản. Tôi hy vọng điều đó sẽ xảy ra ngay sau khi ông ấy nắm quyền".

Sức mạnh quân đội

Câu hỏi lớn nhất đối với bất kỳ chính phủ Pakistan nào là mức độ trong mối quan hệ gần gũi của quân đội. Pakisstan nằm dưới sự cai trị trực tiếp của quân đội trong hơn một nửa thời gian tồn tại (71 năm), và quân đội vẫn giữ được sức mạnh và ảnh hưởng lớn. Từ lâu, nhiều người nghi ngờ, quân đội ủng hộ ông Khan. Bây giờ sau khi được bầu, ông Khan có khả năng sẽ ban hành các chính sách thân thiện với quân đội. "Ông Khan có thể không nằm trong quân đội nhưng ông ấy sẽ là nhân vật chính trị mới nhất của quân đội", ông Haqqani nhận định.

AN BÌNH