Ngày 14-9, tại phiên họp thứ 37, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, thẩm tra dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, các đại biểu ghi nhận hiệu quả vượt trội của mô hình thí điểm hòa giải viên, đối thoại viên tại các phiên tòa, đồng thời tranh luận sôi nổi về tiêu chuẩn của đối tượng này.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, hòa giải viên không nhất thiết phải dưới 70 tuổi. "Có những người hòa giải không có chứng chỉ hành nghề, trên 70 tuổi nhưng rất có uy tín và hòa giải rất hiệu quả, thành công”.

Cơ chế hòa giải đưa đến kết quả ưu việt

Trình bày tờ trình về dự án luật, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình khẳng định: “Với Tòa án, đổi mới, tăng cường và nâng cao hiệu quả hòa giải, đối thoại là giải pháp căn cơ, giúp giải quyết khối lượng công việc ngày càng nặng nề, trong bối cảnh hàng năm các tranh chấp, khiếu kiện không ngừng tăng lên cả về số lượng và tính chất phức tạp” - Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.

Thực hiện kết luận của Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương, Tòa án nhân dân tối cao đã triển khai thí điểm về đổi mới, tăng cường hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại 16 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (thời gian thí điểm từ tháng 11-2018 đến 9-2019).

Qua sơ kết việc đổi mới công tác hòa giải, đối thoại tại Tòa án ở 16 tỉnh, thành phố, kết quả hòa giải, đối thoại thành công đạt 74,08% đã khẳng định tính ưu việt của cơ chế mới này, góp phần hạn chế các vụ, việc phải đưa ra xét xử; nhanh chóng giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn của người dân; tiết kiệm chi phí, thời gian, công sức của các bên liên quan và Nhà nước.

Qua sơ kết việc đổi mới công tác hòa giải, đối thoại tại Tòa án ở 16 tỉnh, thành phố, kết quả hòa giải, đối thoại thành công đạt 74,08%.

Thế nào là hòa giải viên, đối thoại viên?

Đề cập về tiêu chuẩn hòa giải viên, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị cân nhắc quy định tiêu chuẩn dưới 70 tuổi hay quy định phải có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ hòa giải, đối thoại của Tòa án. Theo Chủ tịch Quốc hội, hòa giải viên cần người có kinh nghiệm, có uy tín, có quá trình công tác tại các cơ quan pháp luật, không nên chú trọng tới tuổi. "Có những người hòa giải không có chứng chỉ hành nghề, trên 70 tuổi nhưng rất có uy tín và hòa giải rất hiệu quả, thành công” - Chủ tịch Quốc hội nêu rõ. Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cần làm rõ thế nào là người có uy tín trong xã hội, bởi đây là vấn đề rất khó định lượng.

Về lệ phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án (Điều 7 dự thảo Luật) hiện tại có hai luồng quan điểm. Quan điểm thứ nhất cho rằng Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm kinh phí cho hoạt động hòa giải, đối thoại tại Tòa án; không thu lệ phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Thực tiễn thí điểm cho thấy việc giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải, đối thoại tại Tòa án đã giảm khoảng 80% chi phí so với mức chi để xét xử một vụ việc theo thủ tục sơ thẩm. Quan điểm thứ hai đồng tình về việc cần có chính sách tài chính hỗ trợ, khuyến khích các bên lựa chọn hòa giải, đối thoại để giải quyết tranh chấp, khiếu kiện. Tuy nhiên, quan điểm này cho rằng cũng cần quy định thu lệ phí đối với một số trường hợp cụ thể với mức thu hợp lý để chia sẻ gánh nặng với ngân sách Nhà nước.

Giải trình thêm tại phiên họp về nội dung này, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, Tòa án nhân dân tối cao đồng tình với quan điểm thứ nhất, dự án Luật sẽ thiên về xu hướng Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm kinh phí để có lợi cho người dân.

P.V