Truyền thuyết dân gian kể rằng, trước khi đến Chợ Được (xã Bình Triều, H.  Thăng Bình) giúp đỡ dân lành, Bà Phường Chào đã sinh ra và lớn lên tại vùng Phiếm Ái châu, nay là làng Mỹ Phiếm, xã Đại Cường, H. Đại Lộc (tỉnh Quảng Nam). Bên dòng Vu Gia, dinh Bà bốn mùa hương khói. Đến lệ hằng năm, vào ngày 25-2 âm lịch, địa phương tổ chức Lễ hội Bà Phường Chào để vọng bái ân đức Bà.

Lễ rước kiệu Bà trong Lễ hội Bà Phường Chào 25-2 âm lịch năm Tân Sửu.

Giúp dân, trừng trị kẻ ác

Theo truyền thuyết dân gian và gia phả tộc Nguyễn ở Phiếm Ái châu, Bà Phường Chào sinh ngày 25-2 năm Canh Thân (1799). Khi sinh có điềm lạ, khói trắng che phủ một vùng. Lớn lên trở thành thiếu nữ đẹp người đẹp nết, thường bốc thuốc cứu người nhưng yểu mệnh. Đến năm 17 tuổi, Bà bước vào cõi hư vô nhưng vẫn thường hiển linh giúp đỡ dân lành, bốc thuốc cứu người, trừng trị kẻ ác. Nhờ Bà mà xóm vạn ghe ở Phiếm Ái châu bên dòng Vu Gia trở nên sầm uất, hưng thịnh. Nhân dân trong vùng lập dinh thờ Bà, gọi là Dinh Bà Phường Chào.

Tương truyền, năm Tự Đức thứ 5, Bà qua vùng Trường Giang, xã Bình Triều, H. Thăng Bình, giúp dân lập chợ làm ăn phát đạt nên gọi là Chợ Được. Cảm ân đức Bà, nhân dân lập miếu thờ và đệ đơn lên Bộ Lễ xin phong chức. Vào năm Thành Thái thứ 6, Bà được sắc phong "Dục Bảo Trung hưng Trung đẳng thần". Đến năm Khải Định tứ tuần, Bà được phong là "Thượng đẳng Thần". Ngày 11 tháng giêng hằng năm, trùng ngày rước sắc phong thần cho Bà ngày trước, nhân dân vùng Chợ Được và các vùng lân cận tổ chức Lễ hội rước Cộ Bà.

Tại quê hương Phiếm Ái, đúng vào ngày sinh của Bà, con cháu gia tộc Nguyễn làng Mỹ Phiếm cùng dân làng tổ chức lễ cúng vọng bái ân đức Bà; đồng thời tổ chức một số hoạt động mà lúc còn tại thế bà rất yêu thích là đua thuyền và hát bội (hát tuồng). Mùa xuân năm 2007, xã Đại Cường (H. Đại Lộc) phối hợp với xã Bình Triều (Thăng Bình) tổ chức Lễ hội Rước kiệu Bà Phường Chào, nghiêm kính rước kiệu Bà về quê hương chốn sinh thành. Từ đó, cứ đến ngày 24 và 25-2 âm lịch, địa phương lại tổ chức Lễ hội Bà Phường Chào. Lễ hội có các hoạt động chính: Lễ cúng Bà tại dinh thờ, lễ rước kiệu Bà, cầu quốc thái dân an cùng nhiều hoạt động văn nghệ, thể thao… với sự tham gia của rất đông du khách thập phương.

Lãnh đạo tỉnh Quảng Nam trao bằng chứng nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia Lễ hội Bà Phường Chào cho lãnh đạo H. Đại Lộc và xã Đại Cường.

Phát huy di sản văn hóa quốc gia

Ngày 6-4 (nhằm ngày 25-2 năm Tân Sửu - 2021), UBND H. Đại Lộc phối hợp với UBND xã Đại Cường long trọng tổ chức lễ đón nhận Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Bà Phường Chào. Dịp này, tại làng Mỹ Phiếm (xã Đại Cường, Đại Lộc) diễn ra các hoạt động tri ân công đức Bà và văn hóa - thể thao với sự tham gia của hàng trăm người dân trong xã cùng các vùng lân cận.

Tại Dinh Bà Phường Chào, dân làng và gia tộc Nguyễn làng Mỹ Phiếm tổ chức lễ cúng, dâng hương bà theo nghi thức truyền thống, nghiêm kính tri ân công đức Bà. Phòng chống dịch Covid-19 nên hoạt động đua thuyền trong lễ hội không tổ chức, nhưng một số hoạt động văn hóa - thể thao cũng được triển khai như: thả hoa đăng, tổ chức giải bóng đá tứ hùng, hô hát bài chòi lồng ghép tuyên truyền pháp luật. Đặc biệt, nghi thức rước kiệu Bà tổ chức rất trang trọng qua các ngả đường quanh làng Mỹ Phiếm và vòng quanh các đình làng trong xã. Những nơi kiệu Bà đi qua, dân làng bày bàn hương, hoa trái vọng bái ân đức Bà rất thành kính.

Cư dân hai vùng đất- vùng văn hóa - nơi sinh thành và nơi Bà Phường Chào hiển linh hội tụ có dịp hiểu thêm về truyền thống văn hóa và anh hùng bất khuất của quê hương để không ngừng phấn đấu lao động, học tập, rèn luyện để trở thành những người công dân có ích cho đất nước. Ông Nguyễn Văn Sơn- Trưởng Ban trị sự Lăng Bà Chợ Được xúc động, cho biết: "Bao nhiêu năm nay, người dân Chợ Được- Thăng Bình và người dân vùng Phiếm Ái- Đại Lộc nhờ ơn đức Bà nên làm ăn thuận lợi, cuộc sống ngày càng sung túc. Nhờ cơ duyên của Bà mà thêm hiểu và gắn bó nhau như anh em một nhà. Về dự lễ hội và lễ đón nhận Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Bà Phường Chào, chúng tôi vui mừng vì trong điều kiện phòng chống dịch Covid-19 nhưng quê hương nơi Bà sinh ra cũng tổ chức rất chu đáo. Và đặc biệt, vui mừng và vinh dự là hai lễ hội liên quan đến Bà Phường Chào đều đã được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia”.

 Ông Trần Văn Tân- Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết, Lễ hội Bà Phường Chào là lễ hội văn hóa tâm linh mang tín ngưỡng dân gian vùng quê sông nước Bắc Quảng Nam được trao truyền bao đời nay, đã hun đúc và làm giàu thêm văn hóa xứ Quảng. Lễ hội Bà Phường Chào được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia là vinh dự lớn của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân H. Đại Lộc và xã Đại Cường. Thời gian tới, ngành văn hóa và địa phương cần tiếp tục tôn tạo và phát huy di tích Dinh Bà; đồng thời, tổ chức thêm nhiều hoạt động giới thiệu, quảng bá về Lễ hội Bà Phường Chào, vùng đất và con người Đại Lộc.

PHƯỚC TRỊNH - XUÂN LAM - VĂN LỢI